Nauka o genealogii (genealogia - rodowód od gr. genea "ród, rodzina") bada związki rodzinne, dzieje rodzin, poszukuje początku pochodzenia. Związki wynikające z pokrewieństwa są istotnym elementem kształtującym społeczeństwo; tworzenie genealogii stało się zjawiskiem powszechnym. Nauka o historiografii przypisuje związkom rodzinnym (obok uwarunkowań politycznych, gospodarczych i społecznych) ważne miejsce w tworzeniu grup społecznych, gdyż są one oparte na kryteriach wynikających z pokrewieństwa naturalnego. Badania tych kryteriów mają znaczenie społeczne, dokumentują nie tyle indywidualną działalność człowieka, ile jego działalność w ramach społeczeństwa. Zadaniem nauki o genealogii historycznej są poszukiwania związków rodzinnych, wydzielenie grup społecznych i klasowych, grup rządzących i nacisku społecznego. Nauka ta bada dziedzictwo kulturowe, tworzone w ramach różnych grup społecznych, ich kultywowanie, przekazywanie następnym pokoleniom. Dla łatwiejszego przyswojenia sobie tematyki podajemy podstawowe pojęcia genealogii:· Ród - to osoby złączone wspólnota krwi, pochodzące od jednego i tego samego przodka, · Filiacja to stosunek genealogiczny, zachodzący pomiędzy kilkoma osobami, które pochodzą bezpośrednio jedna od drugiej (dziadek, syn, wnuk), · Koicja jest związkiem dwojga ludzi o odmiennej płci, zawartym dla spłodzenia i wydania na świat potomstwa (najczęściej wynika z małżeństwa), · Pokrewieństwo jest to stosunek wynikający z pochodzenia od wspólnego przodka. Pokrewieństwo w linii prostej zjawia się wtedy, gdy zachodzi stosunek filiacji (dziadek, syn, wnuk), natomiast, gdy istnieje wspólny przodek, ale nie ma stosunku filiacji, mamy do czynienia z pokrewieństwem w linii bocznej (stryj, siostrzeniec, ciotka, siostrzenica), · Powinowactwo jest konsekwencją małżeństwa i jest stosunkiem jednego małżonka do krewnych drugiego małżonka, · Stopnie pokrewieństwa to odległości genealogiczne pomiędzy dwoma krewnymi. Pokrewieństwo (według prawa rzymskiego) w linii prostej jest liczone jednakowo we wszystkich ustawodawstwach. Ojciec i syn są krewnymi w I stopniu, dziadek i wnuk w II stopniu, czyli tyle stopni ile generacji, odejmując jedna. Stopień pokrewieństwo w linii bocznej jest taki, ile wynosi suma osób w dwóch liniach prostych aż do wspólnego przodka, nie licząc go jednak. Stąd bracia są spokrewnieni w II stopniu, gdyż suma osób w ich liniach prostych wynosi dwie, natomiast bracia stryjeczno-stryjeczni są spokrewnieni w V stopniu, bo suma w ich liniach prostych (oni dwaj, i ich ojciec, będący bratankiem w stosunku do swego ojca) daje sumę pięciu osób. Tworzenie genealogii obejmuje ustalenie podstawowych faktów: filiacji, chronologii niektórych wydarzeń zachodzących w życiu człowieka, przynależność klasową czy stanową, stan majątkowy, zawód, wyznanie. Bez tych ustaleń podstawowych badania genealogiczne są niepełne i mało przydatne. Zajmując się badaniem genealogii potrzebna jest krytyka źródeł archiwalnych. Genealogia posługuje się tymi samymi metodami co inne badania historyczne. O stopniu wiarygodności źródeł genealogicznych decydują następujące zasady: · Im źródło jest bliższe chronologicznie i geograficznie podawanych faktów, tym jest pewniejsze, · Źródła urzędowe mają pierwszeństwo przed innymi, · Źródła nieświadome swych celów genealogicznych mają przewagę nad źródłami powstałymi w celach genealogicznych. Badaniom genealogicznym pomaga antroponomastyka historyczna (gr. anthropos - człowiek, onoma - imię), czyli nauka o nazwach osobowych (imion i nazwisk). Imiona rodzime mają trzy formy: · Imiona dwuczłonowe, używane w kręgach warstw wyższych, om różnym składzie słowotwórczym, ale z przewagą wyrazów -sław, -mir, -bor, -mysł, -gniew, -rad, -wuj, -stryj, -mił, -bóg. · Imiona jednoczłonowe, używane w warstwach niższych, pochodzą od rzeczowników pospolitych i przymiotników, których znaczenie kojarzono z cechami osoby, która imię nosiła, przy czym nie zawsze były to cechy wyrażane, ale także alegoryczne z zastosowaniem przenośni (np. Mchacz, Szydło). Językoznawcy dzielą imiona jednoczłonowe na te, które powstałyod przymiotników (np. Goły, Długota); te które powstały od rzeczowników oznaczających rośliny (np. Kwiatek, Fiołek), zwierzęta (np. dzik, Byczek), wytwory człowieka (np. Kusza, Koszyk), wykonywane zawody (np. bednarz, Kowal); te które powstały od czasowników (np. Skowiela, Stracenka). · Imiona skrócone (skróceniu ulegał człon pierwszy (Kaźmir z Kazimir) lub drugi (Sulim z Sulimir), często z odcieniem pieszczotliwym (Niutek - Stefaniutek - Stefan). Wiele imiona zostało zapożyczonych od grupy imion chrześcijańskich; nadawane od Soboru Trydenckiego (1545-1563), przyswojone do języka polskiego w kilku formach: · przyjęły się w pierwotnym brzmieniu, uzyskując jedynie fleksyjne końcówki właściwe językowi polskiemu (np. Jacobus - Jakub), · za pomocą zabiegów słowotwórczych oraz przeobrażeń głoskowych są dostosowane do języka polskiego (np. Paweł - Pach, Pasz, Paszek), · zdarzają się dosłowne tłumaczenia (np. Silvester - Lasota). Nazwisko natomiast jest wyróżnikiem człowieka na zasadzie wspólnoty rodzinnej. Biorąc pod uwagę rozwój historyczny języka nazwiska dzielą się na następujące typy: · najwcześniej pojawiły się w tej funkcji rzeczowniki pospolite, · niejednokrotnie nazwiska występowały w formie przezwiska jako drugie imię, zarówno rodzime, jak i chrześcijańskie (nazwiska chrześcijańskie nie zmieniały swej formy), · funkcję nazwiska może pełnić także miejscowość, z której osoba pochodzi, · w analogicznym charakterze pojawiają się wyrażenia przyimkowe, które także wyrażają miejscowość pochodzenia (np. Michał z Zalasowej). Następnie takie nazwiska zmieniły się przez dodanie formatu -ski (np. Zalasowski, Tarnowski). Owa forma nazwisk odmiejscowych, zakończonych na -ski, stała się charakterystyczna dla nazwisk szlacheckich. Odmawiano takiego prawa mieszczanom i chłopom. Stąd nazwiska mieszczańskie i chłopskie najczęściej kończyły się na -owiec, -ewic (jako początkowo przezwiska odojcowskie), pod wpływem szlachty ruskiej i litewskiej, wśród której były rozpowszechnione, zmieniając -ewic na ewicz, oraz owic na -owicz.· Geneza słowotwórcza nazwisk decyduje o ich podziale; wylicza się więc nazwiska pospolite powstałe najczęściej od przezwisk (np. Gawron, Baran), odimienne (np. Pawłowski, Michałowski) i odmiejscowe (np. Ryglicki, Krakowski). * * * Materiały, które zostały wykorzystane przy opracowaniu drzewa genealogicznego rodziny Gawronów pochodzą z Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu (Acta iudicii bannictii Zaliassoviensis 1506-1635), Archiwów parafialnych w Zalasowej, Ryglicach, Jadłówce Tuchowskiej i Gwoźdźcu. Są to Metryki chrztu (Liber baptisatorum), Księgi małżeńskie (Liber copulatorum) i księgi zmarłych (Liber mortuorum). Dane archiwalne pochodzące ze zbiorów rękopisów Zakładu im. Ossolińskich we Wrocławiu dostarczyły danych o najstarszych przodkach rodziny Gawronów z Zalasowej. Na ich podstawie można stwierdzić, że miejscem pochodzenia rodziny Gawronów jest Zalasowa k. Tarnowa. Drugim źródłem danych są materiały archiwalne znajdujące się w księgach parafialnych, one umożliwiły zbudowanie drzewa genealogicznego Gawronów w Zalasowej od 1710 r.; w innych miejscowościach od około 1800 r. Ostatnim materiałem są przeprowadzone w latach 1997-2000 wywiady i korespondencje z mieszkańcami ww. wymienionych miejscowości. Wiedza ta umożliwiła spisanie najaktualniejszych danych. Duży materiał archiwalny i wiedza dostarczona metodą wywiadów nie umożliwiły jednak dotychczas odtworzyć kompletnego obrazu rodziny Gawronów. Trudności sprawiają przede wszystkim niekompletne materiały archiwalne (mało czytelne rękopisy, często wybrakowane fragmenty ksiąg). Szczególną trudność sprawiało odczytywanie treści zapisanych w języku łacińskim, szczególnie tych najstarszych. Przeprowadzone najczęściej z osobami starszymi wywiady posiadają również prawdopodobieństwo nieścisłości. Mimo że wszystkie były one korygowane z całością materiału są dopuszczalne pomyłki. Wierzę jednak, że opublikowanie materiałów przyniesie głos krytyki, który pozwoli je wszystkie wyeliminować. * * * Po analizie dostępnych materiałów źródłowych dotyczących członków rodziny Gawronów można dokonać krótkiej charakterystyki: · Nazwisko Gawron zalicza się do nazw pospolitych. Pełniło ono zapewne najpierw role przezwiska, a następnie przyjęło się jako nazwisko. · Mieszkali w tej samej miejscowości od urodzenia do śmierci; rzadko którzy zawierali związki małżeńskie z osobami z sąsiedniej miejscowości. · Wszyscy byli chrześcijanami i przejawiali silne przywiązanie do Kościoła katolickiego; powszechnie uczestniczyli w praktykach religijnych. · Członkowie tej rodziny należeli przez całe swe życie do stanu chłopskiego; trudnili się rolnictwem; cechowali się silnym przywiązaniem do ziemi. · Małą grupę stanowią osoby wykonujące konkretne rzemiosło. Było kilku kupców, jeden organista, jeden nauczyciel i jeden ksiądz. · Nie przejawiali większej aktywności w życiu społecznym i politycznym, nie należeli do żadnych stowarzyszeń i partii politycznych. * * * Ród Gawronów został przedstawiony w oparciu kryterium zamieszkania. Ukazano pokrewieństwo w liniach prostych i liniach bocznych, a także w niektórych przypadkach ich powinowactwo z innymi rodzinami. Najpierw zostali przedstawieni ci, którzy pochodzą prawdopodobnie z pierwotnego gniazda rodziny Gawronów - z Zalasowej k. Tarnowa. Następnie Gawrony z Żurowej, Ryglic, Jodłówki Tuchowskiej i Gwoźdźca. Najstarsze dane o osobach z rodziny Gawronów z Zalasowej k. Tarnowa pochodzą z XVI w.; z innych miejscowości od końca XVIII w.